درس 9
صفت بیانی
هرگاه بخواهیم برای اسمی توضیحی بیاوریم ؛ مثلاً رنگ ، اندازه ، جنس و . . . آن را بیان کنیم بعد از نقش‌نمای اضافه (کسره) از صفت بیانی استفاده می‌کنیم ، در این صورت یک گروه اسمی شامل هسته و صفت بیانی خواهیم داشت. درنمونه‌های زیر برای قلم(هسته) چند صفت بیانی آورده‌ایم . واژه های بعد از قلم،صفت بیانی هستند: قلمِ آبی - قلمِ بزرگ - قلمِ چوبی - قلمِ خوب - قلمِ زیبا - قلمِ شکسته
صفت بیانی معمولاً وابستۀ پسین است ؛یعنی بعد از هسته آورده می‌شود.
توضیح 1 : به گروه اسمی شامل هسته و صفت ، ترکیب وصفی می‌گویند.
توضیح 2 : اگر پس از هسته و نقش‌نمای اضافه ، کلمه‌ای غیر صفت بیانی (اسم یاضمیر) بیاوریم، به آن کلمه مُضاف الیه می‌گویند. در این حال، مجموع هسته و مضاف‌الیه را ترکیب اضافی می‌گویند؛
مثال: قلمِ معلم ( در این مثال قلم «هسته» ، معلّم «مضافٌ‌الیه» و مجموع دو کلمۀ « قلمِ معلّم» ، ترکیب اضافی است. )
درس 10
جناس
جناس آن است که نویسنده یا شاعر ، کلماتی را بیاورد که دارای چند حرف هم جنس باشند، جناس انواعی دارد:
الف – جناس تام:تمام حروف و حركات دو كلمه مانند یکدیگر است ، امّا معنی آن‌ها متفاوت .
مثال : بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
ب - جناس ناقص حرکتی:دو کلمه فقط در حرکت‌ها با هم فرق دارند
مثال: مَلِک را همین مُلک پیرایه بس/ که راضی نگردد به آزار کس
پ –جناس ناقص اختلافی : دو کلمه فقط در یک حرف با هم فرق دارند
مثال : ای هدهد صبا به سبا می‌فرستمت/ بنگر که از کجا به کجا می‌فرستمت
ت -جناس ناقص افزایشی : یکی از کلمه‌ها یک حرف بیشتر دارد
مثال : ای نام تو بهترین سرآغاز / بی نام تو نامه کی کنم باز
حافظ از کدام معشوق سخن می‌گوید؟
تضادهای درونی حافظ